หากไม่มีพินัยกรรม เงินจะไปอยู่ที่ไหน?

       หลายคนจากโลกนี้ไปโดยไม่ได้ทำพินัยกรรมไว้ อาจเพราะยังรู้สึกว่าตัวเองแข็งแรง อายุยังน้อย หรือมองว่าเรื่องนี้เป็นเรื่องไกลตัว แต่ในความเป็นจริง การไม่วางแผนจัดการมรดกล่วงหน้า อาจทิ้งภาระและปัญหาที่ยุ่งยากให้กับคนข้างหลังมากกว่าที่คิด โดยเฉพาะกรณีที่ทรัพย์สินจำเป็นต้องมีผู้จัดการมรดกมาดำเนินการ เช่น บัญชีเงินฝากดอกเบี้ยสูง หรือทรัพย์สินด้านการลงทุน หากไม่มีพินัยกรรม กฎหมายมาตรา 1629 แห่งประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ จะจัดสรรทรัพย์สินตามลำดับของ “ทายาทโดยธรรม” 6 ลำดับ คือ

• ลำดับที่ 1: ผู้สืบสันดาน ทั้งบุตรที่ชอบด้วยกฎหมาย บุตรนอกกฎหมายที่บิดาเซ็นรับรองบุตรแล้ว และบุตรบุญธรรม
• ลำดับที่ 2: บิดาที่ชอบด้วยกฎหมาย มารดา
• ลำดับที่ 3: พี่น้อง ร่วมบิดามารดาเดียวกัน
• ลำดับที่ 4: พี่น้อง ร่วมบิดาหรือมารดาเดียวกัน
• ลำดับที่ 5: ปู่ ย่า ตา ยาย
• ลำดับที่ 6: ลุง ป้า น้า อา

       คู่สมรสจดทะเบียนถูกต้องตามกฎหมายจะได้รับทรัพย์สินครึ่งหนึ่งของผู้ตายในฐานะ “สินสมรส” และยังมีสิทธิได้รับมรดกที่เหลือร่วมกับกับทายาทลำดับที่ 1 ในสัดส่วนเท่า  ๆ กัน โดยใช้หลัก “ญาติสนิทตัดญาติห่าง” กล่าวคือ หากทายาทลำดับที่ 1 และ 2 ยังมีชีวิตอยู่ ทายาทลำดับที่ 3 เป็นต้นไปจะไม่มีสิทธิรับมรดก

       
       สำหรับมรดกที่มีมูลค่าเกิน 100 ล้านบาท ผู้รับมรดกจะต้องเสียภาษีมรดกตามอัตรา: 

• คู่สมรส บุตร บิดามารดา: 5%
• ทายาทอื่น ๆ: 10%

       แม้กฎหมายจะจัดสรรตามลำดับอย่างเป็นธรรม แต่ก็อาจไม่ตรงตามความตั้งใจของเจ้าของทรัพย์สิน การทำพินัยกรรมจึงเป็นทางเลือกที่ดีที่สุดในการส่งต่อเจตนารมณ์อย่างชัดเจนและลดปัญหาในอนาคต

       
       ข้อดีของการทำพินัยกรรม 

        พินัยกรรม คือ เอกสารทางกฎหมายที่ระบุความประสงค์ของเจ้าของทรัพย์สินว่า ต้องการให้ทรัพย์สินถูกจัดการอย่างไร และจะมีผลหลังจากที่เจ้าของทรัพย์สินเสียชีวิตแล้ว การทำพินัยกรรมจะมีประโยชน์หลายอย่าง เช่น 

1. สามารถระบุผู้รับผลประโยชน์ได้ตามความต้องการ โดยไม่ต้องคำนึงถึงลำดับทายาทโดยธรรมตามกฎหมาย
2. สามารถแบ่งสัดส่วนทรัพย์สินมากน้อยได้ตามที่ต้องการ ไม่ว่าทรัพย์สินนั้นจะอยู่ในรูปแบบใด เช่น อสังหาริมทรัพย์ เงินสดในบัญชีทั้งบัญชีปกติและบัญชีออนไลน์ หรือสินไหมจากกรมธรรม์ประกันชีวิต เป็นต้น
3. สามารถเลือกผู้จัดการมรดกที่คุณไว้วางใจให้เป็นตัวแทนจัดการทรัพย์สินหลังจากที่คุณไม่อยู่แล้ว
4. สามารถส่งต่อความห่วงใยไปยังบุตรที่ยังไม่บรรลุนิติภาวะได้ เช่น ให้ใครเป็นผู้ปกครองบุตร หรือกำหนดเงื่อนไขการใช้เงินมรดกสำหรับบุตร เช่น ให้ใช้เฉพาะเพื่อการศึกษาเท่านั้น หรือจะได้รับต่อเมื่อบุตรอายุครบเท่าไร เป็นต้น

       การทำพินัยกรรมจึงเป็นตัวช่วยสำคัญ ที่จะทำให้เจตนารมณ์หรือความห่วงใยของคุณมีความหมายต่อคนที่คุณรักแม้ในวันที่คุณไม่อยู่แล้ว

     
       เมื่อไม่มีพินัยกรรม  จะจัดการทรัพย์สินอย่างไร

       หากเจ้าของทรัพย์สินเสียชีวิตโดยไม่มีพินัยกรรม ทายาทหรือผู้จัดการมรดกจะต้องดำเนินการรวบรวมทรัพย์สินและหนี้สินทั้งหมด เพื่อนำมาแบ่งตามสัดส่วนที่กฎหมายกำหนด โดยมีรายละเอียดของทรัพย์สินแต่ละประเภทดังนี้

1. บัญชีเงินฝากและบัญชีออนไลน์ ผู้จัดการมรดกสามารถยื่นเรื่องต่อธนาคารเพื่อปิดบัญชีและแบ่งเงินให้ทายาทตามลำดับที่กฎหมายกำหนด สำหรับบัญชีออนไลน์ แม้ไม่มีสมุดบัญชี ธนาคารก็สามารถตรวจสอบและยืนยันสิทธิได้ชัดเจน และยังสามารถดาวน์โหลด Virtual Passbook แนบกับพินัยกรรม (หากมี) เพื่ออำนวยความสะดวกในการส่งต่อทรัพย์สินได้ รวมถึงยังสามารถยื่นเรื่องตรวจสอบเงินฝากได้ทุกธนาคารแม้จะไม่มีสมุดบัญชี
2. พันธบัตร ผู้จัดการมรดกสามารถยื่นคำร้องขอจัดการมรดกต่อ ธนาคารพาณิชย์ผู้ออกพันธบัตร หรือธนาคารแห่งประเทศไทยเฉพาะกรณีพันธบัตรรัฐบาล เพื่อขอไถ่ถอนและนำเงินมาแบ่งให้ทายาท
3. กองทุนสำรองเลี้ยงชีพ หากผู้ตายระบุผู้รับผลประโยชน์ไว้ เงินจะตกเป็นของบุคคลนั้นโดยตรง หากไม่ระบุ จะพิจารณาตามกฎหมาย คือ

• บุตรน้อยกว่า 3 คน: บุตรได้ 2 ส่วน, บิดามารดา 1 ส่วน และคู่สมรส 1 ส่วน
• บุตร 3 คนขึ้นไป: บุตรได้ 3 ส่วน, บิดามารดา 1 ส่วน และคู่สมรส 1 ส่วน

      4.    กองทุนรวม หากทราบว่าผู้ตายมีกองทุนอยู่ที่ใด ให้ผู้จัดการมรดกติดต่อ บลจ. เพื่อโอนหน่วยลงทุนหรือปิดบัญชีและนำเงินมาแบ่งให้ทายาท หากไม่ทราบ สามารถยื่นตรวจสอบได้จากทุก บลจ. 
      5.    อสังหาริมทรัพย์ เช่น บ้าน ที่ดิน คอนโดมิเนียม ทายาทต้องไปโอนกรรมสิทธิ์ที่สำนักงานที่ดิน หรือมอบอำนาจให้ผู้จัดการมรดกดำเนินการแทนได้
      6.    รถยนต์ ทายาทโดยธรรมทุกคนต้องลงนามในหนังสือยินยอมโอนกรรมสิทธิ์ ณ สำนักงานขนส่ง
      7.    ทรัพย์สินอื่น ๆ เช่น เงินสด ทองคำ สิ่งของมีค่า สามารถแบ่งตามสัดส่วนของทายาทโดยธรรม
      8.    หนี้สิน ทายาทรับผิดชอบเฉพาะจำนวนหนี้ที่ไม่เกินมูลค่ากองมรดก เช่น หากกองมรดกมี 5 ล้านบาท แต่ผู้ตายมีหนี้สิน 6 ล้านบาท ทายาทจะรับชำระหนี้เพียง 5 ล้านบาทเท่านั้น
       

       เตรียมตัวอย่างไร ให้การส่งต่อทรัพย์สินเป็นไปอย่างราบรื่น

       การเตรียมพร้อมสำหรับการส่งต่อทรัพย์สินไม่ได้ซับซ้อนแต่อย่างใด เพียงแค่วางแผนล่วงหน้าด้วยขั้นตอนง่าย ๆ คือ

1. ทำพินัยกรรมอย่างถูกต้อง ไม่ว่าคุณจะมีทรัพย์สินมากหรือน้อย ก็สามารถทำพินัยกรรมได้ แต่พินัยกรรมนั้นต้องทำอย่างถูกต้องเพื่อให้มีผลตามกฎหมาย ไม่ว่าจะเป็นการเขียนด้วยลายมือตนเองทั้งฉบับ และหากเป็นไปได้ขอแนะนำให้ทำแบบพินัยกรรมเอกสารฝ่ายเมือง โดยสามารถยื่นคำร้องได้ ณ ที่ว่าการอำเภอ หรือสำนักงานเขต
2. จัดทำบัญชีทรัพย์สินและหนี้สินอย่างละเอียด การทำรายการทรัพย์สินและหนี้สินทั้งหมดที่คุณมี ไม่ว่าจะเป็นอสังหาริมทรัพย์ ทรัพย์สินมีค่า รวมไปถึงบัญชีเงินฝากทั้งแบบมีสมุด และบัญชีออนไลน์แบบไม่มีสมุด ซึ่งอาจมีเป็น Virtual หรือ e-passbook ขึ้นอยู่กับแต่ละธนาคาร  จะช่วยให้ทายาทของคุณไม่พลาดสิ่งสำคัญ และหากมีทรัพย์สินหรือหนี้สินเพิ่มขึ้นก็ควรอัปเดตพินัยกรรมให้เป็นปัจจุบันด้วย
3. ศึกษาเรื่องภาษีมรดก ภาษีมรดกในประเทศไทยจะเก็บเฉพาะทรัพย์สินที่มีมูลค่ารวมเกิน 100 ล้านบาท การวางแผนภาษีที่ดีจะช่วยทำให้ทายาทของคุณได้รับประโยชน์มากที่สุด หรือใช้ตัวเลือกสร้างมรดกที่ไม่เสียภาษีอย่างประกันชีวิต เป็นต้น
4. ขอคำปรึกษาจากมืออาชีพ หากทรัพย์สินมีจำนวนมาก หรือมีความซับซ้อนเกินว่าจะจัดการเองได้ การเลือกปรึกษาทนายความ หรือนักวางแผนการเงินที่เชี่ยวชาญกว่า จะช่วยให้คุณได้รับคำแนะนำเพื่อจัดการมรดกได้อย่างเหมาะสม ทั้งในด้านการแบ่งสัดส่วน การจัดการภาษี และการทำเอกสารต่าง ๆ ให้เป็นไปตามกฎหมาย
5. เลือกใช้เครื่องมือทางการเงินที่เหมาะสม แม้ว่าคุณจะตั้งใจเก็บทรัพย์สินไว้เพื่อส่งต่อเป็นมรดก แต่ก็ยังจำเป็นต้องมีการวางแผนทางการเงินอย่างรอบคอบและเหมาะสม เช่น การเลือกฝากเงินไว้ในบัญชีเงินฝากดอกเบี้ยสูง การลงทุนในกองทุนรวม หุ้น หรือถือครองทรัพย์สินที่มีมูลค่าเพิ่มในระยะยาว เช่น ที่ดิน อาคาร หรือบ้าน รวมถึงสินทรัพย์ทางเลือกอื่น ๆ ที่สามารถสร้างผลตอบแทนหรือคงมูลค่าไว้ได้ในอนาคต ดังนั้น การเลือกใช้เครื่องมือทางการเงินที่สอดคล้องกับเป้าหมายและความเสี่ยงที่ยอมรับได้ จะช่วยให้การวางแผนส่งต่อทรัพย์สินเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพและมั่นคงยิ่งขึ้น
6. เตรียมความพร้อมให้เงินเติบโตมากขึ้น เพื่อตัวคุณเอง และคนที่คุณรักได้ ด้วยแอป Kept by krungsri ที่เป็นแอปบริหารเงินง่ายจากธนาคารกรุงศรีฯ ได้ดอกเบี้ยสูง มีฟีเจอร์ช่วยเก็บเงินให้ จัดสรรเงินอย่างเป็นระบบ และต่อยอดเงินออมไปลงทุนในกองทุนรวมได้ในแอปเดียว ที่สำคัญสามารถบันทึก แชร์หรือพิมพ์ Virtual passbook มาเก็บไว้ได้ด้วย ดาวน์โหลดแอปได้ คลิก

       ”เพราะทรัพย์สินไม่ได้ส่งต่อกันเองอัตโนมัติ” การวางแผนส่งต่อทรัพย์สินคือสิ่งสำคัญที่ควรทำตั้งแต่วันนี้ ไม่ว่าคุณจะมีบัญชีเงินฝาก อสังหาริมทรัพย์ หรือทรัพย์สินอื่น ๆ การทำพินัยกรรมไว้จะช่วยให้ทุกอย่างถูกส่งต่อไปยังคนที่คุณตั้งใจมอบให้จริง ๆ และยังช่วยลดภาระหรือปัญหาที่อาจเกิดกับคนที่คุณรักในวันที่ไม่มีคุณอยู่ เริ่มวางแผนวันนี้ เพื่ออนาคตที่มั่นคงของครอบครัวในวันข้างหน้า
 

ข้อมูลอ้างอิง :
https://www.krungsri.com/th/wealth/krungsri-prime/privileges/articles/how-to-pass-on-inheritance-without-a-will
https://www.finnomena.com/namfinance/where-is-the-money/
https://www.set.or.th/th/education-research/education/happymoney/knowledge/article/74-how-to-write-a-legitimate-and-satisfying-will
https://www.set.or.th/th/education-research/education/happymoney/knowledge/article/100-tsi-what-to-do-when-father-left-but-debt-remains
https://www.thaipvd.com/article/home/บทความ/bq2mi5
https://www.bot.or.th/content/dam/bot/guide-for-the-public-bond/01collateralnospecify.pdf
https://today.line.me/th/v2/article/NvgRqmp